Oosterhout
| Brouwerijen in 1816 bron: Brugmans - Statistieken van de Nederlandse nijverheid uit de eerste helft der 19e eeuw | ||
|---|---|---|
| 6 brouwerijen met 12 werklieden. | ||
| Voormalige staat: | Minder als tegenwoordig. | |
| Huidige staat: | Welvarend door de verzending. | |
| Consumptie: | Na Holland. | |
| Brouwerijen vanaf 1900 bron: Friedrich - Brauereiverzeichnis Niederlande (1997) | ||
|---|---|---|
| 1a. | L.T.A. de Bruijn | 1900 |
| 1b. | N.V. Noord-Brabantsche Beijersche Bierbrouwerij De Gekroonde Bel | 1920 |
| 1c. | Bierbrouwerij en Azijnmakerij De Gekroonde Valk | 1935 |
| 2. | H.M. Smits | 1900 |
| Aantal brouwerijen sinds 1980 → in 5 bedrijven actief |
|---|
| Brouwerij Bourgogne Kruis B.V. |
| Adres: Wilhelminakanaal-Zuid 104, 4903 RA Oosterhout |
| Telefoon: +31 6 39648631 |
| Opgericht: 2009 |
| KVK-nummer: 20156350 |
| Onafhankelijke brouwerij |
| Meer informatie over brouwerij Bourgogne Kruis op de website Nederlandse Biercultuur |
|
| De Lastige Broertjes |
| Adres: Postbus 32, 4900 AA Oosterhout |
| Telefoon: - |
| Opgericht: 2016 |
| KVK-nummer: 66270650 |
| Onafhankelijke brouwerij (van 2016 tot 2019 brouwerijhuurder) |
| Meer informatie over De Lastige Broertjes op de website Nederlandse Biercultuur |
|
| HAPJ Bieren |
| Postadres: Wagenaarstraat 55, 4904 MT Oosterhout |
| Telefoon: +31 6 22434179 |
| Opgericht: 2018 |
| KVK-nummer: 72622962 |
| Brouwerijhuurder |
| Meer informatie over HAPJ Bieren op de website Nederlandse Biercultuur |
|
| Fire Power Brewery |
| Adres: Henri Osewoudtstraat 6, 4906 ES Oosterhout |
| Telefoon: - |
| Opgericht: 2019 |
| KVK-nummer: 74275313 |
| Onafhankelijke brouwerij |
| Meer informatie over Fire Power Brewery op de website Nederlandse Biercultuur |
|
| Broergondiërs |
| Adres: Oosterhout |
| Telefoon: - |
| Opgericht: 2020 |
| KVK-nummer: - |
| Workshopbrouwerij |
| Meer informatie over Broergondiërs op de website Nederlandse Biercultuur |
|
|
| Brouwerij Bier & Ballen |
| Postadres: Dorst (Oosterhout) |
| Telefoon: - |
| Opgericht: 2021 |
| KVK-nummer: 76944131 |
| Brouwerijhuurder |
| Meer informatie over brouwerij Bier & Ballen op de website Nederlandse Biercultuur |
|
|
Noordbrabantsch-Beiersch Bierbrouwerij "De Gekroonde Bel" Oosterhout (N.-Br.)
Beschrijving der inrichting
Restanten van brouwerij De Gekroonde Bel zijn nog altijd terug te vinden
√ Foto © Jan van Eerd en Archief Brabantsbier.eu
Door het steeds toenemend verbruik van ondergistende Bieren, meenden zij, die thans de eer hebben aan het hoofd te staan van de zoo gunstig bekende Noord-Brabantsche Bierbrouwerij "De Gekroonde Bel" te Oosterhout, naar middelen te moeten omzien, om de door hen gedreven brouwerijen gelijken tred te doen houden met de eischen des tijds en den smaak van het publiek.
Hierdoor ontstond de Noord-Brabantsch Bierbrouwerij, als voortzetting van de bekende Bierbrouwerij "De Gekroonde Bel" te Oosterhout, in vereeniging met de gerenommeerde witbier-brouwerij te Heusdenhout.
Wie thans de tramlijn volgt van Breda naar Oosterhout, ziet op weinige minuten afstands van laatstgenoemde plaats een prachtgebouw verrijzen, dat als het ware eenieders aandacht tot zich trekt.
Ontworpen in den nieuwen stijl, regelmatig doorgevoerd, doch met vermijding der twee uitersten, heeft de heer J. Verheul Dzn., architect te Rotterdam, naar wiens teekening en ontwerp het gebouw is uitgevoerd, een doorslaand bewijs gegeven, dat ook voor fabrieksgebouwen schoonheid van vorm te paren is aan doelmatigheid van inrichting.
Waar het uitwendige wel boven critiek verheven zal zijn, kunnen we, om de doelmatigheid van inrichting aan te toonen, niet beter doen dan den belangstellende een blik te laten werpen in het inwendige en tevens een oogenblik te vertoeven bij het mechanische gedeelte.
Tegelplateau van brouwersattributen
√ Foto © Jan van Eerd en Archief Brabantsbier.eu
De Machinekamer
Wij het betreden de ruime machinekamer - Lang 19 Meter, breed 9 Meter, hoog 6 Meter, is zij gelegen in het midden der fabriek, waardoor alle transmissies en leidingen tot de kortst mogelijke lengte zijn beperkt, zoodat de beweegkracht, die zich van hieruit naar alle zijden der fabriek vertakt, aan een minimum verlies onderhevig is.
De vloer geplaveid met gegroefde céramique tegels, de wanden bezet met tegels van groen en wit, wordt de hoofdplaats ingenomen door de ijsmachine, die, werkende met twee compressoren, ieder een capaciteit van 50.000 calorieên per uur, de polsslag is, waarop de ondergistende bierfabricage is gebaseerd.
Deze compressoren, zoomede de dynamo, die de fabriek van electrisch licht voorziet, worden gedreven door het groot gaande werk, bijgestaan door eene reserve-machine, hebbende gezamenlijk 150 paardekrachten.
De geruischlooze en regelmatige gang dezer machines spreken voor de vaardigheid van den maker, en dit te meer bij de wetenschap, dat zij niet alleen hebben te leveren de drijfkracht tot eene spanning van 8 à 9 atmospheren, zoodat veilig kan worden getuigd, dat we voor ons hebben een kunstwerk der moderne techniek.
De Brouwerij
Aan de Machinekamer grenst onmiddellijk de Brouwerij. Door een boograam in den scheidingsmuur aangebracht, heeft men van uit de Machinekamer naar de Brouwerij en omgekeerd een overzicht over alle onderdeelen, die men van daaruit nauwkeurig kan controleeren. In dit lokaal, dat bij eene lengte van 12 Meter, eene breedte heeft van 10 en eene hoogte van 8 Meter, bevinden zich alle apparaten en werktuigen, die door den nieuweren tijd zijn uitgedacht om 't fabrikaat te vervolmaken en te gelijkertijd den handenarbeid tot het hoognoodige te beperken. Vanaf de ijzeren galerij, die de ketels en kuipen omgeeft, en vanwaar men een overzicht heeft over het volledige bedrijf, kan men met eene enkele handbeweging de verschillende werktuigen bedienen.
Waar vroeger inspannende arbeid werd vereischt, geschiedt het vermengen in de roerkuip, het op- en uitwerpen van den bostel uit de klaringskuip, geheel langs mechanischen weg.
Voor de twee bierketels, ter grootte van 136 en 74 Hectoliter inhoud, is het systeem van stoomkoking toegepast. In plaats van de omslachtige open vuren van eertijds, wordt de stoom toegelaten in den dubbelen wand, zoodat slechts een weinig oplettendheid wordt gevorderd om de temperatuur al naar believen te verhoogen of te verminderen.
Bij de wetenschap, dat deze inrichting zoowel als die der overige afdeelingen der Brouwerij, vervaardigd is en opgesteld door de bekende Machinefabriek "Germania" te Chemnitz in Sachsen, behoeft het geen betoog, dat het idee der stoomkoking zelve herhaaldelijk aan de praktijk is getoetst en uitvoering en samenstelling der veschillende leidingen, zoowel als het sfvoeren van het condenzwater met de meeste nauwkeurigheid is behandeld en uitgevoerd.
Na het bier op de gewenschte temperatuur te hebben gebracht door middel van een dubbel koelapparaat daalt het van hieruit af naar den gistkelder.
Advertentie uit de Provinciale Noordbrabantsche en 's-Hertogenbossche Courant van vrijdag 5 september 1902.
De Gistkelder
Het gistingsproces beslist in hoofdzaak over de qualiteit van het bier. - Ofschoon ook in vroegere tijd deze waarheid niet werd bestreden en het belang der gisting den vaklieden niet ontging, bleef niettemin tot voor betrekkelijk korte jaren de eigenlijke werking van het gistingsproces het grootste raadsel voor de bierfabricage. - Dobberende tusschen oorzaak en gevolg, tastte men in het onzekere rond, totdat de bekende Fransche bacteuroloog Pasteur bij zijn navorschingen op natuurkundig gebied mocht slagen het geheimzinnige vraagstuk op te lossen. Door aan te toonen en in physiologische-chemische eigenschappen te bewijzen het wezen van de gist, hare eigenlijke werking en omzettende kracht, de middelen, waarmede deze kan worden geschaad of bevorderd, gedood of tot vollen wasdom gebracht, door uiteen te zetten harein werking op oplosbare en onoplosbare suikers in verband met de ontwikkeling van alcohol en koolzuur, gesteund en onderhouden door reinheid en temperatuur, verwierf zich Pasteur een onvergankelijke roem.
Thans was de weg nauwkeurig afgebakend en ieder beijverde zich als om strijd aan de hand der wetenschap het aangegeven spoor te volgen.
Dat de Noord-Brabantsche-Beiersch Bierbrouwerij hierin niet is te kort geschoten, bewijst niet alleen haar regelmatig en standvastig fabrikaat, doch waar wij in deze meer speciaal de inrichting behandelen, durven wijj ook deze toetsen aan de best ingerichten in den lande.
De wanden, bestreken met émailvernis, weerkaatsen een glinsterend wit; de geglazuurde kuipen gedoogen niet de minste smet; de geasphalteerde vloer vertoont een spiegelvlak.
Het geheel geeft een beeld van de grootste zindelijkheid en doet duidelijk zien, dat de strijd tegen de schadelijke bacteriën hier op de meest strenge wijze is aangebonden.
Zwaar berijpte buizen, die voortdurend door nieuw ijswater worden gevoed, hangen aan het massieve gewelf; onderhouden eene standvastige temperatuur en beschutten de licht ontvankelijke gisting tegen de ontwikkeling en inwerking van schadelijke kiemen.
Gegalvaniseerde zwemmers hangen tot in de gistkuipen af en vormen door hare verkoelende werking, bestuurd door kundige hand, het machtige wapen ter bereiking van den gewenschten vergistingsgraad.
De Lagerkelders
Zoodra de gewilde vergistingsgraad is bereikt, is de hoofdgisting volbracht en daalt het bier vervolgens af in de lagerkelders.
Het doel van het lageren, dat is in het opbewaren van het bier in groote leggers of lagervaten gedurende 3 à 4 maanden onder temperatuur, bestaat hierin, dat door de werking van de nog in het bier aanwezige gist, dit tot volle rijpheid wordt gebracht.
Deze voortgang van het gistingsproces wordt algemeen aangeduid met den naam van nagisting.
Ofschoon voor de nagisting weinig technische arbeid wordt vereischt, vordert zij niettemin voortdurend toezicht en nauwlettende zorg van ervaren vaklieden.
Immers, door de regeling der keldertemperatuur in verband met den duur der lagerperiode, moet niet alleen de gisting tot een goed einde worden gebracht, doch kan ook veel worden bijgedragen om eventueele tekortkomingen in 't fabrikaat, waarvan zich de gevolgen eerst bij de nagisting openbaren, zoo al niet geheel te herstellen, dan toch tot bescheiden verhoudingen terug te brengen. - Waar dan ook het spreekwoord luidt, dat het einde het werk kroont, kan zulks in volle waarheid worden gezegd van de nagisting tot betrekking op de bierfabricage.
Uit den aard der zaak verwekken de lagerkelders bij den bezoeker meer dan de gewone belangstelling. - Bij het verlaten der snorende riemen en dreunende machines is men door het betreden der lagerkelders plotseling in eene andere omgeving verplaatst.
De stoom en damp der Brouwerij wijken hier voor eene ijzige kilte.
Eene eenzaamheid vervangt het gewoel van een druk bedrijf en de massieve muren ter dikte van 1.50 Meter weerhouden elk geluid en beletten elke stoornis der kalme stilte.
Hoog tegen het gewelf schijnen de zwaar bevroren batterijen ons toe slechts een ijsdak te vormen, dat zijn wit matten schijn afwerpt op de hoog opgestapelde vaten, die aan weerszijden van den smallen middelgang zich dreigend boven ons verheffen en in onze gedachten ons eerder zouden verplaatsen naar de Rotskelders van het Beiersche Hoogland, dan aan den straatweg, die gaat van Breda naar Oosterhout.
De Waterleiding
Met het oog op den grooten invloed, die zuiver brouwwater uitoefent op de qualiteit van het bier, lag het voor de hand, zijn nut te doen met de gunstige ligging der Brouwerij.
De hooge duingronden, gelegen op circa 1000 Meter afstands, leverden een uitsterst geschikte prise d'eau en mocht men zich niet laten weerhouden door de technische bezwaren, die op schitterende wijze werden overwonnen door de bekende specialiteit in waterleidingen: de firma Bopp & Reuther te Mannheim.
Het is dan ook ontegenzeggelijk, dat de fijne kwaliteit der bieren en hunne algemeene gewildheid voor geen gering deel zijn toe te schrijven aan het zuivere brouwwater, waarin zich de Brouwerij verheugen mag
(Bovenstaande tekst is overgenomen uit een brochure van de brouwerij uit 1904)
Briefhoofd Bier-Brouwerij De Gekroonde Bel van H.M. Smits
Enkele jaartallen
1903
De Noord-Brabantsch-Beiersch-Bierbrouwerij behaalde dit jaar wederom een groot succes.
De goede vooruitzichten van verleden jaar, in verband waarmede de aanbouw van nieuwe lagerkelders noodzakelijk werd, zijn niet teleurgesteld.
Niettegenstaande het ongustig weder van verleden zomer, nam de bieromzet zeer aanzienlijk toe en gesteund door de fijne qualiteit die allerwege wordt geroemd en den verkoop zeer vergemakkelijkte, bleven de financieele uitkomsten niet beneden de vewrwachting.
Aanvragen van nieuwe afnemers, die schier dagelijks inkomen, wettigen het vertrouwen, dat, zoo kwaliteit, houdbaarheid en smaak kunnen wedijveren met het beste bier hier te lande, de omzet daarmede in evenredigheid zal zijn en deze inrichting binnen een niet te lang tijdsverloop een goed verguur zal maken tusschen die der zusterinrichtingen hier te lande.
Verslag Kamer van Koophandel en Fabrieken te Oosterhout over 1903
1904
De Noord-Brabantsch Beiersch Bierbrouwerij leverde dit jaar die uitkomsten op, welke door het steeds toenemen der clientèle en het wassend debiet konden worden verwacht.
De warme weersgesteldheid in den zomer, droeg daartoe in niet geringe mate het hare bij, zoodat een zeer goed verkoopcijfer werd bereikt.
Als gevolg hiervan moest zoowel personeel, als materieel worden uitgebreid en een derde ijsmachine worden bijgeplaatst, zoodat ook de concurrentie met andere brouwerijen in den ijsverkoop werd mogelijk gemaakt.
Een voor de brouwerij minder gunstigen invloed oefende de droge weersgesteldheid uit op de prijzen der grondstoffen. Doch deze werden voor het grootste deel door den meederen verkoop te niet gedaan, zoodat, indien de stijging van debiet blijft aanhouden, de brouwerij met vertrouwen de toekomst mag tegemoet zien.
Verslag Kamer van Koophandel en Fabrieken te Oosterhout over 1904
1912 » Bierbrouwerijen.
De Directie van de N.V. Noord-Brabantsch-Beiersch-Bierbrouwerij "DE GEKROONDE BEL" meldt ons dat het jaar 1912 voor de brouwindustrie in het algemeen niet tot de gunstigste jaren kan gerekend worden.
Eene ongunstige weersgestelheid, bedrief ten eene malen de uitkomsten van den zomer in het najaar en maakte ijdel de vooruitzichten, waartoe het voorjaar aanleding gaf.
Tengevolge van een en ander steeg de markt tot eene hoogte, als nog nimmer werd gekend.
Verslag Kamer van Koophandel en Fabrieken te Oosterhout over 1912
Cultuurhistorische Inventarisatie Noord-Brabant / Monumenten Inventarisatie Project
Oosterhout - Bredaseweg 106;108
De Gekroonde Bel
Brouwerij
Kantoren; Leegstaand
Verheul, J. Dzn.
Bakstenen gevels, forse hardstenen plint, dorpels, consoles, balustraden en topgevelbekleding.
Opgeklampte dubbele voordeur onder hoektoren op troggewelven.
Zadeldaken. Fabriekshallen (2-laags) onder platte daken, achter balustrade. Toren met spits, daktegels.
Achtkantige schoorsteen tegen mouttoren. Noordzijde 2-laags kantoorgebouw met toren, tegeltableau Gekroonde Bel.
Voormalige N.V. Noord-Brabantsche Bierbrouwerij ‘De Gekroonde Bel’, ook: Noord-Brabatsche Beiersche Bierbrouwerij.
Industrieel-archeologisch belang
Herenhuis; Brouwerij. Gebouwd tussen 1800 en 1850 (?), Heuvelstraat 10 Oosterhout.
√ Foto Wies van Leeuwen (Provincie Noord Brabant), collectie BHIC, Identificatienummer PNB001048945
Oosterhout - Markt 10
Herenhuis; Brouwerij
Kantoren
XIXA(?)
Handvorm bakstenen gevels. Terugliggende ingangspartij.
Vier - en zesruits schuifvensters op begane grond met Empire bovenlicht. Opgeklampte luiken. Omlijste, deels gewijzigde vleugel.
Samengesteld dak, geglazuurde oud Hollandse pannen.
Hardstenen stoep met stoeppaal.
Bovenlicht rijk bewerkt met florale motieven, geometrische indeling waarin gekroonde bel.
Vervolg vensters: paneeldeur.
Van belang wegens gaafheid en type.
Rijksmonument
Oosterhout (Oostend) - Provincialeweg 89
Brouwerij - Boerderij
XIX
Handvorm bakstenen gevels
Zesruits schuifvensters, opgeklampte luiken, voordeur met bovenlicht. Paneeldeur met smeedijzeren rooster, gedeeld bovenlicht.
Samengesteld dak, oud Hollandse pannen.
Vrijstaande moderne bedrijfspanden.
Forse kelder.
Siertuin met eik en berken. Ligusterhaag.
Ligt op kunstmatige verhoging.
Van belang wegens type en gaafheid.
(Bron: CHIN-M.I.P. Oosterhout 1993)
Meer lezen over Oosterhout
- Parlement & Politiek: H.M. Smits » homepage
- Rijksmonumenten.nl » Bierbrouwerij (De Gekroonde Bel)
- Collectie Smits te Oosterhout, 1800-1950
Betreft: diverse stukken betreffende de familie Smits, aanverwante geslachten, de bierbrouwerij 'De Gekroonde Bel' en het familiehuis Heuvelstraat 10 te Oosterhout
Aanwezig: Regionaal Archief Tilburg - Noordbrabantsch-Beiersch bierbrouwerij "De Gekroonde Bel", Oosterhout (N.-Br.): beschrijving der inrichting [ WorldCat ]
1904 - Uitgever Juten, Bergen op Zoom - Historie van brouwerij De Gekroonde Bel te Oosterhout
Tom Alessie
Verschenen in: BAV Journaal, tijdschrift van Bier en Verzamelaarsvereniging BAV, Leiderdorp
1988 - nummer 3 - Brouwerijen en herbergen in het oude Oosterhout
Ir. Chr. Buiks
Verschenen in: Mededelingenblad van de heemkundekring "De Heerlijkheid Oosterhout"
1991 - jaargang 15, nr. 2 - De Gecroonde Bel te Oosterhout
Ed. Schulte
Verschenen in: Herbestemming industrieel erfgoed in Nederland
1994 - Walburg Pers, Zutphen - Noordbrabantsch-Beiersch Bierbrouwerij 'De Gekroonde Bel'
Verschenen in: Mededelingenblad van de heemkundekring "De Heerlijkheid Oosterhout"
2007 - 31e jaargang - nr 3